ბლოგი ეძღვნება საღვთისმეტყველო და ისტორიულ საკითხებს

Saturday, 25 March 2017

მთავარეპისკოპოსთა ნუსხისთვის IV-V ს.ს.


ქართული სამთავარეპისკოპოსო იერარქიულად ანტიოქიის საპატრიარქოს კაპადოკიის (პონტოს დიოცეზის) ეკლესიიზე იყო დაქვემდებარებული.


მცხეთის მთავარეპისკოპოსნი

1. იოანე I   324-363 წ.წ. - მეფე მირიანის ზეობის პერიოდი; უფლისწულ ბაკურის გამეფება

2. იაკობ I  363- 375 წ.წ. იოანე მთავარეპისკოპოსის თანამოაზრე და მემკვიდრე; მირდატის ზეობის ხანაში გარდაიცვალა.

3. იობ I  375 -390 წ.წ. - ნერსე სომეხთა კათალიკოზის დიაკვანი, მეფეების მირდატის და ვარაზ-ბაკურის დროს ხელმძღვანელობდა მცხეთის ეკლესიას.

4. ელია I  390- 400 წ.წ.  - კათედრა დაიკავა მეფე თრდატის დროს. მის დროს მეფობდა ბაკურ თრდატის ზე.აშენდა ნეკრესის და ბოლნისის ეკლესიები.

5. სიმონ I 400 - 410 წ.წ. მეფეების ფარსმანის და მირდატის ზეობის დროს. მის დროს გაძლიერდა ირანის გავლენა.

6. მოსე I 410-425  წ.წ.

7. იონა I 425-429 წ.წ. - მეფე არჩილის ზეობის დროს

8. იერემია I დაახ.429-433 წ.წ. მონაწილეობდა ეფესოს მესამე მსოფლიო კრებაში (431წ). მისი პოზიცია მკვეთრად ანტიირანულია.

9. გრიგოლ I 433-434  წ.წ. ("წესის შემშლელი მთავარეპისკოპოსი"). მის დროს მცხეთის საყდარი სელევკია-ქტესიფონის კათალიკოსს დაექვემდებარა. მეფე არჩილის ზეობის დროს.

10. ბასილი I 434-436  წ.წ. ("წესის შემშლელი მთავარეპისკოპოსი").მეფე არჩილის ზეობის დროს.

11. მობიდან I  დაახ.436 - 443წ.წ. - ("წესის შემშლელი მთავარეპისკოპოსი"). მეფე არჩილის ზეობის დროს. . მობიდანი იყო ყოფილი მოგვი, მკვეთრად დიოფიზიტური, ე.წ. ნესტორიული ქრისტოლოგიის მიმდევარი. შესაძლოა რომ მის დროს ქართულად ითარგმნა თეოდორე მოფსუეტელის და დიოდორ თარსელის შრომები, რომლებიც შემდეგ განადგურდა.

12.იოველ I   443- 458 წ.წ. მეფე ვახტანგ I გორგასლის გამეფების პერიოდი.

13. გლონოქორ I 460-ანი წ.წ.. მეფე მირდატის ზეობის დროს. ის მთავარეპისკოპოსობასთან ერთად, საერო თანამდებობას - ერისთაობასაც იკავებდა.

14. სამოელ I 469-475 წ.წ.

15. მიქაელ I 476-486 წ.წ.  ირანის  დასუსტების კვალობაზე, კვლავ ძლიერდება ურთიერთკავშირი რომის/კონსტანტინეპოლის საყდრებთან. მიქაელი ბიზანტიიდან იყო ჩამოყვანილი.
მიქაელი იყო ქალკედონის 451 წლის კრების დადგენილების ერთგული დამცველი. დაუპირისპირდა მეფე ვახტანგის პრო-ბიზანტიურ პოლიტიკას, რომელიც იმპერატორ ზენონის 'ჰენოტიკონის'  მიღებას გულისხმობდა.მეფემ მთავარეპისკოპოსი მიქაელი გადააყენა და კონსტანტინეპოლში "მღვიძარეთა" მონასტერში ჩაამწყვდია.

486/87 წელს, კონსტანტინეპოლის პატრიარქის აკაკიუსის და მეფე ვახტანგის ინიციატივით, ანტიოქიიის პატრიარქის პეტრე ფულონის მიერ მცხეთის კათალიკოზის და 12 ეპისკოპოსის ხელდასხმა ხდება. ვახტანგ გორგასალი იმპერატორ ზენონის, ხოლო მცხეთის ახალი კათალიკოზი პეტრე I და მისი ეპისკოპატი - კონსტანტინეპოლის პატრიარქის აკაკიუსის - 'ჰენოტიკონის' პოლიტიკის მხარდამჭერნი ხდებიან.



დავეყდდენი გიორგი მამულიას ნაშრომს.









Wednesday, 22 March 2017

იერუსალიმის ეკლესია


წმ.კლიმენტი რომაელის ერთ ერთ ჰომილიაში (ფსევდო-კლიმენტები), ჰომილიის ადრესატი - იერუსალიმის ეკლესიის მეთაური უფლის ხორციელი ძმა წმ.იაკობ მართალი "ეპისკოპოსთ-ეპისკოპოსად" არის წოდებული.

ეპისკოპოსთ-ეპისკოპოსი როგორც მინიმუმ პატრიარქია, პაპობაზე რომ არაფერი ვსთქვათ.

ესე იგი  ნიკეის მსოფლიო კრებამდე (325წ) იერუსალიმის საყდრის სტატუსი დამცრობილი იყო ანტიოქიის საყდრის სასარგებლოთ. ეს ანტირომაული ებრაელთა აჯანყებით იყო გამოწვეული, რისი შედეგიც ქალაქ იერუსალიმის დანგრევა იყო.

მხოლოდ ნიკეის კრებამ მიანიჭა იერუსალიმს მიტროპოლიტის პატივი, თუმცა ის დატოვა ანტიოქიის ეკლესიის კესარიის სამიტროპოლიტოს ფარგლებში (ნიკეის კრების მე-7 კანონი). ქალკედონის კრებამ (451წ) კი იერუსალიმის ეკლესიის მეთაურებს პატრიაქრის სტატუსი უბოძა და ეკლესიათა დიპტიხში მე-5 ადგილზე დააყენა - რომის, კონსტანტინეპოლის, ალექსანდრიის და ანტიოქიის საყდრების შემდეგ.


Thursday, 16 March 2017

ათთორმეტი მოციქული


1. ანდრია  იონას ძე
პირველწოდებული, სიმონ-პეტრეს ძმა, მეთევზე ბეთსაიდიდან; იოანე ნათლისმცემლის მოწაფე, ეწამა ქ.პატრაში - საბერძნეთი, პელოპონესის ნახევარკუნძული

2. სიმონ იონას ძე, ანდრია პირველწოდებულის ძმა, იგივე მოციქულთა თავი პეტრე, კეფა - "კლდე"; მეთევზე ბეთსაიდიდან; იოანე ნათლისმცემლის მოწაფე, ეწამა ქ.რომში

3. ფილიპე, ბეთსაიდიდან, (ებრ.פיליפ), ნათანაელის ნათესავი, იყო დაოჯახებული და ჰყავდა ქალიშვილები, ქადაგებდა სკვითეთსა და ფრიგიაში. ჯვარს აცვეს თავით დაღმა, სხვა ვერსიით თავი მოჰკვეთეს ქ.იერაპოლში, (ფრიგია).


4. ნათანაელი  თალმაის ძე, იგივე ბართლომე (ებრ.בר-תולמי), სხვა ვერსიით თალმაი იგივე ბერძნული სახელი პტოლემაოსია, ფილიპეს ნათესავი, გალილეის კანიდან, ეწამა ქ.ალბანში, თანამედროვე ბაქო.


5. იოანე ზებედეს ძე, იაკობის ძმა, ღვთისმეტყველი, მახარებელი "ძე ქუხილისა", სული განუტევა ქ. ეფესოში.

6. იაკობ ზებედეს ძე, (ებრ. ‏יעקב בן זבדי‏) იოანეს ძმა, "ძე ქუხილისა", იაკობ უფროსი, დაიბადა გალილეაში, იქადაქა პირენეის ნახევარკუნძულზე, ხმლით მოკლეს ქ.იერუსალიმში

7. ლევი ალფეს ძე, იგივე მათე, იაკობის ძმა, მეზვერე, პირველი მახარებელი, ეწამა აფრიკაში

8. იაკობ ალფეს ძე,(יעקב בן-חלפַי) ლევი-მათეს ძმა, იაკობ მცირე (სიმაღლით და არა ასაკით), გადმოცემით აგრეთვე მეზვერე ყოფილა, ქ. კაპერნაუმიდან, მენაშეს ტომიდან, მაცხოვართან იაკობ მცირე მისმა ძმამ ლევი-მათემ მიიყვანა. პირველი ვერსიით ეწამა პალესტინის საზღვართან - ეგვიპტის ქ.ოსტრაცინში, სადაც ის წარმართებმა ჯვარზე გააკრეს, მეორე ვერსიით მარმარიკაში (ლიბია-ეგვიპტე) ის იუდევლებმა ქვებით ჩაქოლეს.


9. იუდა - თომა, დიდიმ, "ტყუპი", (ებრ. תומא ), გალილეის პანეადა, ნამდვილი სახელი იუდა, გადმოცემით მაცხოვარს გავდა და ამიტომაც მას "ტყუპი" შეარქვეს, აპოკრიფების მიხედვით იყო ხურო და მშენებელი, ეწამა ინდოეთში

10. იუდა იაკობის ძე, იგივე თადეოსი, ლებეოსი, ეწამა სომხეთში. (არ აგვერიოს იუდა უფლის ძმასთან ან თადეოს 72 მოციქულთაგან, ასურეთის და ედესის განმანათლებელთან.)

11. სიმონ მოშურნე, "კანანიტი" არამეულად მოშურნეს, "ზილოტს" ნიშნავს. ასე რომ საეჭვოა რომ სიმონ მოშურნე გალიიეს კანიდან ყოფილიყო., ეწამა აფხაზეთში

12. მატათა ბეთლებიდან, იუდას ტომიდან, წმინდა წერილს ეცნობოდა წმ.სიმეონ ღვთისმიმრქმელის ხელმძღვანელობით, სინედრიონის გადაწყვეტილებით ქვებით სასიკვდილოდ ჩაიქოლა იერუსალიმში, მეორე ვერსიით გარდაიცვალა დასავლეთ საქართველოში.

მაცხოვარს 4 ხორციელი ძმა ჰყავდა - იაკობი მართალი - იერუსალიმის პირველი ეპისკოპოსი,  იოსებ-იოსტოსი, სიმონი  (იერუსალიმის მეორე ეპისკოპოსი, ) და ყველაზე უმცროსი - იუდა - კათოლიკე ეპისტოლეს ავტორი  
არც ერთი მათგანი არ შედიოდა მაცხოვრის 12 მოციქულთა რიცხვში, ისინი  მართალი იოსებ დამწინდველის ძმის - კლეოპას და მარიამ კლეოპასის ( იგივე მარიამ იაკობისის, "სხვა მარიამის" ) ძენი იყვნენ, რომლებთან ერთად ერთ ოჯახში ცხოვრობდენ მაცხოვარი და დედამისი, იოსებ დამწინდველის გარდაცვალების შემდეგ. ოთხივე ძმა მაცხოვრის 72 მოციქულთა (70თა) დასში უნდა ვიგულოთ ან ცალკე დასად განვიხილოთ. ძველად ბიძაშვილები ჩვეულებრივ ძმებად განიხილებიან.
სული წმინდის გარდამოსვლის დროს, 12 მოციქულთან ერთად, სასწაულს უფლის დედა და მისი ძმებიც ესწრებოდნენ.