ქალდეურ- სპარსული პენტარქიის თეორია

 
რომის იმპერიის ეკლესიაში ნიკეის 325 წლის მსოფლიო კრების შემდეგ დამკვიდრდა ეკლესიის ტრიარქიული მმართველობა - რომი, ალექსანდრია და ანტიოქია, როგორც მოციქულთა თავის პეტრეს მოღვაწეობასთან დაკავშირებული საყდრებისა -

1. რომი, როგორც დასავლეთის ცენტრი, სადაც წმ.პეტრე  მოწამეობრივად აღესრულა. ზუსტად ამიტომაც რომი მიიჩნევა  უნივერსალური ეკლესიის ცენტრად.
2. ალექსანრდია - იმპერიაში სიდიდით მეორე ქალაქი, წმ.პეტრეს მოწაფის  - მარკოზ მახარებლის მიერ დაფუძნებული.
3. ანტიოქია - აღმოსავლეთის ცენტრი, აგრეთვე წმ.პეტრეს მიერ დაფუძნებული კათედრით.

უკვე  V საუკუნეში ტრიარქია ანუ სამთა მმართველობა გადაიქცა პენტარქიად - ხუთთა მმართველობად.

ზემოთ დასახელებულ სამ სამოციქულო საყდარს დაემატა  -

4. (2) კონსტანტინეპოლის საყდარი - ახალი რომის, რომელმაც დიპტიქში მეორე საპატიო ადგილი დაიკავა.

5. ანტიოქიას გამოეყო იურუსალიმი, სადაც ყველაზე ძველი ქრისტიანული თემი არსებობდა და პირველი ქრისტიანი ეპისკოპოსი წმ.იაკობ ძმა უფლისა.

რაც შეეხება სასანიდური ირანის - აღმოსავლეთის ეკლესიას, ამ ეკლესიასაც თავისებური "პენტარქია" წარმოედგინა.

კათალიკოსს იშოიაჰბ I არზუნელმა (582-96წწ)  აღმოსავლეთის ეკლესიას თეოლოგიური საფუძვლები  დაუდგინა.
პატრიარქი იერარქიულად გაუთანაბრდა მოციქულთა თავებს პეტრეს და პავლეს.

აღმოსავლეთის ეკლესიაში მიჩნეულია რომ სული წმინდამ დასავლეთში 4 პატრიარქს, და აღმოსავლეთში - 1 უბოძა პატრიარქობა.

"ქალდეურ-სპარსული ვერსიით" პენტარქიაში შედის შემდეგი საპატრიარქო სამოციქულო საყდარი :

1. რომი
2. კონსტანტინეპოლი
3. ალექსანდრია
4.ანტიოქია
5.სელევკია-ქტესიფონი

ამ ვერსიით იურასალიმის საპატრიარქო არ შედის "პენტარქიაში". ვინაიდან იურასალიმის ანტიოქიისგან გამოყოფა ქალკედონის მეოტხე მსოფლიო კრებამ დაადგინა, რასაც სელევკია-ქტესიფონი არ აღიარებს.
 ცნობილი სირიელი კანონისტი იბნ ათ-თაიაიბი აგრეთვე სელევკიის (ალ-მაიდანის) საყდარს მეხუთე საპატრიარქო საყდრად მიიჩნევს.