გადმოცემით, საქართველოში მაცხოვრის მოციქულებს უქადაგიათ - ანდრია პირველწოდებულს, სვიმონ კანანელს, მატათას და ბართლომეს
ქართული საეკლესიო იერარქია სამეფო ოჯახის ნათლობისთანავე ჩამოყალიბდა დაახლოებით 319-326 წლებში (ამ პერიოდში ქალაქი კონსტანტინეპოლი არ არსებობდა და მირიან მეფეს ელჩები სხვა ქვეყანაში უნდა გაეგზავნა). ქართულ ეკლესიას სათავეში მთავარეპისკოპოსი ჰყოლია ანუ დაფუძნდა ქართლის სამთავარეპისკოპოსო.
მე- 5 საუკუნის პირველ ნახევარში, ქართლის მეფე ვახტანგ I გორგასალი დაუპირისპირდა ეკლესიის საჭეთმპყრობელს - მთავარეპისკოპოსს მიქაელს. დაპირისპირებამ პიკს მიაღწია, როდესაც მეფემ ანტიოქიის საპატრიარქოს დახმარებით - კერძოთ პატრიარქ პეტრე მკაწრელის- ფულონის მეშვეობით ეპისკოპატი ჩამოაყალიბა კათალიკოსის მეთაურობით. აღსანიშნავია რომ პეტრე მკაწრელი კი იყო მონოფიზიტი, თუმცა მისი ყოფნა კათედრაზე ლეგიტიმური იყო. ბიზანტიასა და მის ფარგლებს გარეთ მონოფიზიტური ალტერნატიული იერარქია ჯერ არ ჩამოყალიბებულიყო.
ამის შემდეგ ქართული ეკლესიის მეთაური მთავარეპისკოპოსები კათალიკოსის ტიტულსაც ატარებდნენ და ეკლესია საკათალიკოსოდ ჩამოყალიბდა.
უკვე მე-10 საუკუნის შემდეგ ქართველ კათალიკოსებს პატრირქის ტიტულიც აუღიათ.
საინტერესოა, რომ პატრიარქის ტიტული ტიპიურ ბიზანტიურ ტრადიციას წარმოადგენს, ხოლო კათალიკოსის ტიტულს ბიზანტიის იმპერიის ფარგლებს გარეთ არსებული ეკლესიების იერარქები ატარებდნენ (სომხეთი, კავკასიის ალბანეთი, ქართლი, სპარსეთი)
ბიზანტიური ტრადიციისთვის დამახასიათებელია საეკლესიო სტრუქტურის ძველ და "მცირე" საპატრიარქოებად გრადაცია. მხოლოდ ორ პატრიარქს - რომის პაპსა (რომელსაც დასავლეთის პატრიარქის ტიტულიც ჰქონდა ) და კონსტანტინეპოლის ოეკუმენის პატრიარქს წინ ერთვით ეპიტეტი "მისი უწმინდესობა"/"მისი ყოვლადუწმინდესობა", დანარჩენ "ძველ პატრიარქებს, - ალექსანდრიის, ანტიოქიის, იერუსალიმის, აგრეთვე "მცირე" საპატრიარქოების მეთაურებს (ბულგარეთი, რუმინეთი, სერბეთი, რუსეთი, საქართველო) ეპიტეტით "მისი უნეტარესობა" მიმართავენ. მცირე საპატრიარქოებიდან უკლებლივ ყველა ეკლესია, ქართული ეკლესიის გარდა, კონსტანტინეპოლის ეკლესიისგან ბოძებულიავტოკეფალიით და საპატრიარქო ხარისხით სარგებლობს.
ამ გრადაციით ხაზი ესმევა ძველი და ახალი რომის კათედრების უპირატესობას იმპერიის სხვა კათედრებთან მიმართებით. დღეს, ამ ბიზანტიურ წესს ერთმნიშვნელოვნად არღვევენ ბულგარეთის, სერბეთის და რუსეთის ეკლესიები და ისინი თავიანთ მეთაურებს "მისი უწმინდესობით" მიმართავენ.
რაც შეეხება საკათალიკოსოებს - კათალიკოსებთან მიმართებით კი ერთმნიშვნელოვნად გამოიყენება მიმართვა "მისი უწმინდესობა", რაც ნიშნავს იმას, რომ საკათალიკოსოები რომის იმპერიის ფარგლებს გარეთ არსებოდნენ და მათი დამოკიდებულება ძველი და ახალი რომის კათედრებთან მიმართებით მეტწილად ნომინალური იყო, ვიდრე იმპერიის შემადგენლობაში შემავალი საპატრიარქოებისა.
ქართული ეკლესიის პრიმატს - ორივე ტიტული აქვს, ის კათალიკოსიც არის და პატრიარქიც. მისი ეპიტეტიც ორმაგია - უწმინდესი კათალიკოსი და უნეტარესი პატრიარქი.
საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ შეიცვალა ქართული ეკლესიის მართვა-გამგეობის ფორმაც, ეკლესიის მმართველ აღმასრულებელ ორგანოს 1918 წელს თუ საკათალიკოსო საბჭო ერქვა, რეფორმის შემდეგ - სინოდი დაერქვა.ტერმინ "სინოდს" არაფერს დასაწუნი არ აქვთ, თუმცა ტერმინის "საკათალიკოსო" დაკნინება არ მიმაჩნია მიზანშეწონილად.
ჩემის აზრით, უპრიანი იქნებოდა, რომ ეკლესიის დასახელებაში უპირატესობა ჰქონოდა ტერმინს "საკათალიკოსო" ტერმინ "საპატრიარქოსთან" შედარებით.
საქართველო არასდროს ყოფილა რომის იმპერიის ნაწილი, თუმც ერთგული იყო ქალკედონიტური/მართლმადიდებლური სარწმუნოებისა.
No comments:
Post a Comment